Thích Thaéng Hoan

NHAÂN CHÖÙNG

PHAÙP

NAÏN

PHAÄT

GIAÙO

NAÊM 1963

Phaät Lòch 2563 – Döông Lòch 2019

NHAÂN CHÖÙNG PHAÙP NAÏN PHAÄT GIAÙO NAÊM 1963

Taùc giaû Thích Thaéng Hoan

VAØO ÑEÀ:

Toâi laø Thích Thaéng Hoan sanh naêm 1928, xuaát thaân töø chuøa AÁn Quang, ñöôøng Sö Vaïn Haïnh, thaønh phoá Chôï Lôùn, hieän nay laø thaønh phoá Saøi Goøn (Hoà Chí Minh) laø moät nhaân chöùng soáng cuûa Phaùp Naïn Phaät Giaùo naêm 1963. Coù nhieàu ngöôøi yeâu caàu toâi vieát laïi nhöõng tö lieäu veà Phaùp Naïn Phaät Giaùo naêm 63 maø toâi hieåu bieát vaø ñaõ nhaäp cuoäc. Nhöng toâi caûm nghó raèng vaùn côø ñoù ñaõ laät qua quaù xa, ñaõ chìm trong queân laõng, traéng ñen, phaûi quaáy, ñuùng sai cuûa Phaät Giaùo khoâng caàn bieän minh vì noù ñaõ thoaùt ñöôïc tai naïn khuûng khieáp chöa töøng xaûy ñeán trong cuoäc ñôøi. Nhöng hoâm nay ôû haûi ngoaïi naøy, coù moät soá nhaø bình luaän hieåu laàm, xuyeân taïc, khôi leân soùng gioù traàm troïng, chuïp muõ phuõ phaøng, gaùn cho Phaät Giaùo aâm möu laät ñoå cheá ñoä Ngoâ Ñình Dieäm. Hoï taïo neân söï giao ñoäng lôùn, khieán cho moät soá Phaät töû khoâng naém ñöôïc söï kieän, laïi hoang mang khoâng ít. Ñeå laøm saùng toû laäp tröôøng cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam ñoái vôùi Phaùp Naïn Naêm 1963, toâi phaûi ñaønh ghi laïi nhöõng döõ kieän maø chính toâi hieåu bieát vaø ñaõ ñöôïc soáng qua. Toâi chæ ghi laïi nhöõng döõ kieän ñaõ ñöôïc chöùng tích trong tö lieäu, nhaèm muïc ñích laøm saùng toû vaán ñeà bò haøm oan cuûa Phaät Giaùo maø khoâng phaûi coù taùnh caùch bình phaåm sai laàm cuûa cheá ñoä Ngoâ Ñình Dieäm.

I.- Yeáu Toá Taïo Neân Phaùp Naïn Naêm 1963:

Taát caû nhöõng taøi lieäu, saùch vôû, baùo chí, vaên kieän..v..v... maø toâi ñoïc qua ñeàu cho raèng, nguyeân do taïo neân Phaùp Naïn cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam naêm 63 chính laø vuï treo côø Phaät Giaùo trong muøa Phaät Ñaûn taïi Hueá. Nhöõng taøi lieäu noùi treân neáu chaáp nhaän cho laø ñuùng söï thaät, laø yeáu toá taïo neân phong traøo ñaáu tranh cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam thì hieåu laàm to lôùn, toäi nghieäp cho Phaät Giaùo Vieät Nam mang phaûi haøm oan, nguyeân vì, vuï treo côø Phaät Giaùo trong muøa Phaät Ñaûn taïi Hueá coù taùnh caùch cuïc boä ñòa phöông maø noù khoâng phaûi laø mang taùnh chaát Phaùp Naïn chung cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam. Phaùp Naïn chung cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam chính laø Quyeàn Bình Ñaúng Toân Giaùo. Nhöng ôû ñaây ñuùng ra, yeáu toá taïo neân Phaùp Naïn cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam naêm 63 chính laø Chöùc Hoàng Y.

A.- Yeáu Toá Chöùc Hoàng Y.

Theo toâi hieåu qua söï thoâng tin baùo chí luùc baáy giôø, Toång Giaùm Muïc Ngoâ Ñình Thuïc muoán chöùc Hoàng Y ñeå ñieàu khieån caùc Toång Giaùm Muïc thaân Phaùp, nhö Toång Giaùm Muïc Bình, Toång Giaùm Muïc Ñieàn..v..v... uûng hoä Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm thaân Myõ, vì lyù do ñoù, Toång Giaùm Muïc Ngoâ Ñình Thuïc lieàn trình baøy vôùi Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm baèng caùch ñem hoà sô Danh Boä Quoác Gia, xoaù boû hai chöõ Phaät Giaùo vaø ñieàn vaøo hai chöõ Coâng Giaùo, thaønh laäp moät Danh Boä Quoác Gia khaùc trong ñoù bao goàm taùm chuïc phaàn traêm ngöôøi Coâng Giaùo do Toång Giaùm Muïc Ngoâ Ñình Thuïc ñích thaân röûa toäi; Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm lieàn khaùn duyeät vaø aán chöùng phaùp lyù Danh Boä Quoác Gia noùi treân . Toång Giaùm Muïc Ngoâ Ñình Thuïc töï mang Danh Boä Quoác Gia naøy ñeán trình dieän Hoàng Y Francis Spellman Hoa Kyø vaø nhôø Hoàng Y Hoa Kyø ñöùng ra vaän ñoäng vôùi Toaø Thaùnh Vatican phong chöùc Hoàng Y cho Toång Giaùm Muïc Ngoâ Ñình Thuïc qua Danh Boä Quoác Gia noùi treân. Cuõng trong thôøi gian ñoù, caùc Toång Giaùm Muïc thaân Phaùp nhö Toång Giaùm Muïc Bình, Toång Giaùm Muïc Ñieàn..v..v... cuøng nhau taäp hoïp taïi Vieän Chuûng Hoïc Saøi Goøn nôi ñöôøng Buøi Dieäm qua chuû toaï cuûa Vieän Tröôûng ngöôøi Phaùp maø toâi khoâng nhôù teân, cuøng nhau thieát laäp baûn phuùc trình nhôø Hoàng Y Phaùp chuyeån ñeán Toaø Thaùnh Vatican, baûn phuùc trình ñoù baùo caùo raèng: Ngöôøi Phaùp cai trò Vieät Nam gaàn moät traêm naêm maø ngöôøi Vieät Nam theo ñaïo Coâng Giaùo chöa ñöôïc moät phaàn traêm; ngöôïc laïi, Toåâng Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm môùi cai trò Vieät Nam töø naêm 1954 cho ñeán naêm 1963 môùi chæ ñöôïc 9 naêm, maø ngöôøi Vieât nam theo ñaïo Coâng Giaùo ñeán taùm chuïc phaàn traêm, ñaây laø baùo caùo khoâng trung thöïc. Toaø Thaùnh Vatican tieáp nhaän hai baûn baùo caùo, moät baûn cuûa Hoàng Y Hoa Kyø, moät baûn cuûa Hoàng Y Phaùp Quoác, trong noäi dung cuûa hai baûn baùo caùo naøy laïi maâu thuaãn laãn nhau, khieán cho Toaø Thaùnh Vatican nghi ngôø, lieàn cöû Khaâm Maïng sang vieät Nam ñieàu tra; ñeå laøm saùng toû vaán ñeà, Khaâm Maïng laïi choïn ngaøy leã Phaät Ñaûn taïi Vieât Nam ñeå nhaän xeùt cho chính xaùc hôn.

Trong thôøi gian noùi treân, Vaên Phoøng cuûa Toång Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam ñaët taïi chuøa AÁn Quang, thaày toâi laø Hoaø Thöôïng Thích Thieän Hoa, UÛy Vieân Hoaèng Phaùp kieâm Chaùnh Vaên Phoøng cuûa Toång Hoäi, coøn toâi laø thö kyù rieâng cuûa Hoaø Thöôïng Thích Thieän Hoa. Khaâm Maïng Toaø

Thaùnh Vatican khi ñeán Saøi Goøn lieàn truù nguï nôi Dinh Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm. Töø Dinh Toång Thoáng, coù nhieàu laù thô gôûi ñeán Vaên Phoøng cuûa Toång Hoäi, truï sôû taïi chuøa AÁn Quang, baùo caùo tình hình dieãn bieán; nhöõng laù thô töø Dinh Toång Thoáng gôûi ñeán vaên phoøng Toång Hoäi maø toâi ñoïc cho Thaày toâi nghe, qua nhöõng laù thô ñoù ñeàu baùo caùo raèng, trong thaønh phoá Saøi Goøn, Chôï Lôùn vaø Gia Ñònh, choã naøo treo côø Phaät Giaùo laøm leã Phaät Ñaûn ñoù chính laø cô sôû cuûa Phaät Giaùo, daân chuùng coøn laïi khoâng coù treo côø Phaät Giaùo nôi nhaø, ñoù ñeàu laø con chieân cuûa Coâng Giaùo.

Caàn neân chuù yù, ôû mieàn nam, Leã Phaät Ñaûn chæ coù chuøa môùi treo côø Phaät Giaùo , coøn daân chuùng maëc duø laø Phaät Töû vaãn khoâng coù treo côø Phaät Giaùo taïi nhaø. Rieâng ôû mieàn trung, trong ngaøy Leã Phaät Ñaûn, chaúng nhöõng caùc chuøa chieàn ñeàu treo côø Phaät Giaùo, cho ñeán caùc tö gia, caùc ñoâ thò, caùc ñöôøng phoá... cuõng ñeàu treo côø, giaêng bieåu ngöõ khaép nôi chaøo möøng ngaøy Leã Phaät Ñaûn.

B.- Yeáu Toá Côø Phaät Giaùo

Khaâm Maïng Vatican quyeát ñònh ra mieàn trung vaøo ngaøy muøng taùm thaùng tö aâm lòch ñeå thanh tra. Trong thôøi gian chöa ñeán ngaøy muøng taùm thaùng tö aâm lòch, nghóa laø chöa ñeán ngaøy leã Phaät Ñaûn, cuï Ngoâ Ñình Caån môøi Hoaø Thöôïng Thích Trí Quang vaøo tö dinh cuûa cuï ñeå thöông löôïng, nguyeân vì luùc ñoù Hoaø Thöôïng Thích Trí Quang chính laø Hoäi Tröôûng Toång Trò Söï Toång Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam. Theo nguoàn tin töø Hueá, cuï Ngoâ Ñình Caån thöông löôïng vôùi Hoaø Thöôïng Thích Trí Quang raèng: thoâng thöôøng oâng (töùc Hoaø Thöôïng Thích Trí Quang) toå chöùc Phaät Ñaûn moät tuaàn leã, baét ñaàu töø ngaøy muøng 8 ñeán raèm (15) thaùng 4 aâm lòch, nhöng Khaâm Maïng Vatican quyeát ñònh ñeán Hueá ñeå tham quan vaøo ngaøy muøng 8 thaùng 4 aâm lòch, ñöùng tröôùc tình traïng khoù xöû nhö theá, oâng neân nhöôøng cho toâi, ñöøng treo côø Phaät Giaùo keå töø ngaøy muøng 8 ñeán ngaøy muøng 10 thaùng 4 aâm lòch ñeå toâi treo côø Coâng Giaùo ñoùn röôùc Khaâm Maïng, roài sau ñoù tìm caùch ñöa Khaâm Maïng veà Saøi Goøn sôùm ñuùng theo ñieàu cam keát, Hoaø Thöôïng Thích Trí Quang ñoàng yù söï ñeà nghò cuûa cuï Ngoâ Ñình Caån.

Theo nguoàn tin töø Hueá cho bieát, Khaâm Maïng quyeát ñònh ôû laïi Hueá qua raèm thaùng 4 aâm lòch môùi chòu veà Saøi Goøn, theá laø cuï Ngoâ Ñình Caån ñaønh phaûi thaát tín vôùi Hoaø Thöôïng Thích Trí Quang. Qua ngaøy muøng 10 thaùng 4 aâm lòch, Khaâm Maïng chöùng kieán tröïc tieáp côø Phaät Giaùo traøn ngaäp khaép thaønh phoá Hueá, traõi daøi tôùi Quaûng Trò, vaø Ñaø Naúng; cuõng vì vuï côø Phaät Giaùo traøng ngaäp khaép moïi nôi kieán cho chöùc Hoàng Y cuûa Toång Giaùm Muïc Ngoâ Ñình Thuïc bò rôùt ñaøi, vaø töø ñoù Toång Giaùm Muïc Ngoâ Ñình Thuïc thuø haän Phaät Giaùo tím gan, roài tìm moïi caùch tieâu dieät Phaät Giaùo cho ñöôïc ñeå traû thuø; vaø cuõng töø ñoù bao nhieâu phaùp naïn veà sau xaåy ra cho Phaät Giaùo ñeàu naèm trong tieâu ñeà söï traû thuø cuûa Toång Giaùm Muïc Ngoâ Ñình Thuïc. Coù theå khaúng ñònh Phaùp Naïn cuûa Phaät Giaùo naêm 63 khoâng phaûi khôûi ñieåm töø vuï Côø Phaät Giaùo maø chính laø yeáu toá khôûi ñieåm töø vuï Chöùc Hoàng Y taïo neân. Taát caû taøi lieäu, saùch vôû, baùo chí, vaên kieän..v..v... khoâng thaáy choã naøo ñeà caäp ñeán chöùc Hoàng Y maø chæ ñeà caäp ñeán vuï côø Phaät Giaùo trong muøa Phaät Ñaûn, neáu nhaän xeùt nhö theá khoâng ñöôïc chính xaùc.

II.- Yeáu Toá Hoaø Thöôïng Quaûng Ñöùc Töï Thieâu.

Yeáu toá ñöa ñeán Hoaø Thöôïng Thích Quaûng Ñöùc töï thieâu, coù hai yeáu toá chính: yeáu toá thöù nhaát laø giaûi cöùu chuøa Töø Ñaøm, thöù hai laø tieáp tuïc vaân ñoäng Quyeàn Bình Ñaúng Toân Giaùo.

a.- Giaûi Cöùu Chuøa Töø Ñaøm.

Theo Hoà Sô Maät 1963 cuûa Nhaø Xuaát Baûn Thieän Tri Thöùc Publication, trang 44 ghi, ngaøy 30/5/1963, Hoaø Thöôïng Thích Tònh Khieát Hoäi Chuû Toång Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam, keâu goïi taát caû Taêng Ni khaép nôi taïi mieàn nam Vieät Nam, töø Saøi Goøn ñeán Quaûng Trò ñoàng loaït tuyeät thöïc taïi chuøa 48 tieáng ñoàng hoà ñeå caàu nguyeän cho nhöõng ngöôøi ñaõ töû naïn vaø ñoøi hoûi quyeàn bình ñaúng toân giaùo.

Theo tö lieäu cuûa Taâm Chaùnh, Thö Vieän Hoa Sen, höôûng öùng lôøi keâu goïi cuûa Hoaø Thöôïng Hoäi Chuû Toång Hoäi, vaøo ngaøy 4. 6. 1963, taïi Hueá, ngaøi Phaùp Chuû vaø ngaøi Thích Trí Quang cuøng taát caû Taêng Ni vaø khoaûng 500 Thanh Nieân, Sinh Vieân, Hoïc Sinh vaø Gia ñình Phaät töû taäp trung vaøo chuøa Töø Ñaøm tuyeät thöïc 48 tieáng ñoàng hoà ñeå caàu nguyeän cho ngöôøi ñaõ töû naïn vaø ñoøi hoûi quyeàn bình ñaúng toân giaùo.

Baát ngôø khoaûng 2 giôø chieàu ngaøy 4.6.1963, Chuøa Töø Ñaøm ñeàu bò phong toaû chaët cheõ loái ra vaøo; theo nhö taøi lieäu cuûa Taâm Chaùnh: “Töø caàu Nam Giao ñeán chuøa Töø Ñaøm..., giaây theùp gai ñeå töøng chaën ñöôøng, xe coä..., xe taêng, xe boïc saét, xe GMC, chaát töøng thuøng löïu ñaïn, daøn saün moät daõy daøi töø ñoàn lính mieàn Thöôïng, raûi raùc leân tôùi Töø Ñaøm vaø xa hôn nöõa!... moïi ngöôøi qua laïi ñeàu bò luïc soaùt giaáy tôø.”

Rieâng chuøa Töø Ñaøm tuyeät ñoái caám khoâng cho baát cöù ngöôøi naøo ra vaøo. Ñieän nöôùc cuûa chuøa ñeàu caét heát, caám caû löông thöïc khoâng cho tieáp teá vaøo ñeå cho taát caû ngöôøi trong chuøa phaûi cheát ñoùi vaø cheát khaùt. Trong luùc ñoù, Hoaø Thöôïng Thieàn Toân, Hoaø Thöôïng Taây Thieân vaø sö baø Dieäu Hueä caáp toác töø Hueá vaøo Saøi Goøn, ñeán chuøa AÁn Quang caàu cöùu, vì chuøa AÁn Quang laø Vaên Phoøng cuûa Toång Hoäi. Luùc baáy giôø, Hoaø Thöôïng Thích Theän Hoa môøi Ñaïo höõu Mai Thoï Truyeàn cuøng Hoaø Thöôïng Taây Thieân, Hoaø Thöôïng Thieàn Toân vaø Sö Baø Dieäu Hueä hoïp taïi Chuøa AÁn Quang, tìm keá saùch giaûi cöùu chuøa Töø Ñaøm. Tröôùc heát ñeå cöùu nguy chuøa Töø Ñaøm, Hoäi Ñoàng nhôø Ñaïo höõu Mai Thoï Truyeàn goïi khaån caáp Hoàng Thaäp Töï Vieät Nam ñeán chuøa Töø Ñaøm ôû Hueá ñeå chaêm soùc vaø chích thuoác hoài sinh cho nhöõng ngöôøi tuyeät thöïc; nhöng Chaùnh Phuû Dieäm caám khoâng cho Hoäi Hoàng Thaäp Töï Vieät Nam vaøo chuøa Töø Ñaøm; tieáp theo, Ñaïo höõu Mai Thoï Truyeàn caàu cöùu thaúng ñeán Hoäi Hoàng Thaäp Töï taïi Thuïy Só, nhöng hoï cuõng bò Chaùnh Phuû ngaên caám khoâng cho vaøo. Bieän phaùp cuoái cuøng, Hoäi Ñoàng quyeát ñònh chuùng ta phaûi hy sinh moät ngöôøi thieâu thaân môùi hy voïng giaûi cöùu ñöôïc nhöõng naïn nhaân trong chuøa Töø Ñaøm. Nhöõng ngöôøi höôûng öùng phaùt nguyeän töï thieâu goàm coù: Hoaø Thöôïng Thieàn Toân, Hoaø Thöôïng Taây Thieân, Hoaø Thöôïng Quaûng Ñöùc vaø Sö baø Dieäu Hueä, caû boán vò naøy ai cuõng ñeàu xin tình nguyeän xung phong hy sinh caû, nhöng Hoäi Ñoàng chæ choïn moät trong boán vò maø thoâi; ñeå cho coâng baèng, Hoäi Ñoàng quyeát ñònh choïn caùch baét thaêm, neáu ai baét thaêm truùng thì vò ñoù ñöôïc quyeàn quyeát ñònh öu tieân, cuoái cuøng Hoaø Thöôïng Thích Quaûng Ñöùc truùng thaêm.

Vò trí ñeå töï thieâu, Hoäi Ñoàng sau cuøng quyeát ñònh choïn thieâu tröôùc maët Toaø Ñaïi Söù Cambodia chia ôû goùc ñöôøng Phan Ñình Phuøng vaø Leâ Vaên Duyeät, nhaèm muïc ñích nhôø vò Chaùnh Vaên Phoøng Toaø Ñaïi Söù trình thö thænh nguyeän töï thieâu leân Quoác Tröôûng Hoaøng Thaân Norodom-

Sihanouk, ñoàng thôøi nhôø Quoác Tröôûng chuyeån thö naøy ñeán Toång Thoáng Hoa Kyø John F. Kennedy vaø Toång Thö Kyù Kieân Hieäp Quoác U - Thant. Theá laø Hoaø Thöôïng Thích Quaûng Ñöùc baét ñaàu phaùt nguyeän töï thieâu vaøo 9:22 saùng, ngaøy 11.6.1963. Trong luùc hy sinh töï thieâu cuûa Hoaø Thöôïng Thích Quaûng Ñöùc tröôùc Toøa Ñaïi Söù Cambodia thì ngay luùc ñoù, Toång Thoáng Hoa Kyø hoaû toác ra leänh Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm laäp töùc giaûi toaû chuøa Töø Ñaøm vaø traû töï do cho taát caû ngöôøi trong chuøa. Theá laø taát caû moïi ngöôøi tuyeät thöïc trong chuøa ñeàu ñöôïc cöùu thoaùt. Ñaây laø yeáu toá thöù nhaát Hoaø Thöôïng Thích Quaûng Ñöùc töï thieâu ñeå giaûi cöùu chuøa Töø Ñaøm.

b.- Vaän Ñoäng Quyeàn Bình Ñaúng Toân Giaùo.

Sau khi chuøa Töø Ñaøm ñöôïc giaûi toaû, cuõng trong thaùng 6 naêm 1963, Hoaø Thöôïng Thích Trí Quang laäp töùc vaøo Saøi Goøn ñeán Chuøa Xaù Lôïi mang leänh cuûa Ñöùc Hoäi Chuû Toång Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam nhôø UÛy Ban Lieân Phaùi Baûo Veä Phaät Giaùo ñaët truï sôû taïi chuøa Xaù Lôïi, ñöôøng Baø Huyeän Thanh Quan, Saøi Goøn tieáp tuïc cuoäc Vaän Ñoäng Bình Ñaúng Toân Giaùo qua Naêm Nguyeän Voïng. UÛy Ban Lieân Phaùi goàm coù:

1. Hoaø Thöôïng Thích Thieän Hoa, Trò Söï Tröôûng Giaùo Hoäi Taêng Giaø Nam Vieät,

2. Hoaø Thöôïng Thích Minh Tröïc, Phaùp Chuû Giaùo Hoäi Thieàn Tònh Ñaïo Traøng,

3. Hoaø Thöôïngï Thích Thieän Hoaø, Trò Söï Tröôûng Giaùo Hoäi Taêng Giaø Toaøn Quoác,

4. Hoaø Thöôïng Thích Thanh Thaùi, Trò Söï Tröôûng Giaùo Hoäi Taêng Giaø Baéc Vieät taïi mieàn nam,

5. Hoaø Thöôïng Böûu Chôn, Taêng Thoáng Giaùo Hoäi Taêng Giaø Nguyeân Thuûy Vieät Nam,

6. Sö Laâm Em, Taêng Thoáng Giaùo Hoäi Theùravada,

7. Hoaø Thöôïng Thích Taâm Chaâu, Phoù Hoäi Chuû Toång Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam,

8. Cö só Nguyeãn Thaùi Hieáu, Hoäi Tröôûng Hoäi Phaät Giaùo Nguyeân Thuûy Vieät Nam,

9. Cö só Vuõ Baûo Vinh, Hoäi Tröôûng Hoäi Phaät Giaùo Baéc Vieät Taïi Mieàn Nam,

10. Cö só Sôn Thaùi Nguyeân, Ñaïi Dieän Phaät Töû Theùravada

11. Cö só Mai Thoï Truyeàn, Hoäi Tröôûng Hoäi Phaät Hoïc Nam Vieät

UÛy Ban Lieân Phaùi naøy ñöôïc thaønh laäp vaøo ngaøy 25.5.1963, do Hoaø Thöôïng Hoäi

Chuû Thích Tònh Khieát trieäu taäp hoïp taïi chuøa Xaù Lôïi.

Theo Hoà Sô Maät 1963, cuûa nhoùm Thieän Phaùp, trang 35 coù ghi 5 nguyeän voïng nhö sau:

“Nguyeän voïng 5 ñieåm:

1.- Yeâu caàu Chính Phuû Vieät Nam Coäng Hoaø thu hoài vónh vieãn coâng ñieän trieät

Giaùo Kyø cuûa Phaät Giaùo,

2.- Yeâu caàu Phaät Giaùo phaûi ñöôïc höôûng moät cheá ñoä ñaëc bieät nhö caùc Hoäi

Truyeàn Giaùo Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc ghi trong Ñaïo Duï Soá 10,

3.- Yeâu caàu Chaùnh Phuû chaám döùt tình traïng baét bôù, khuûng boá Tín Ñoà Phaät

Giaùo,

4.- Yeâu caàu cho Taêng Ni, Tín Ñoà Phaät Giaùo ñöôïc töï do truyeàn ñaïo vaø haønh

ñaïo,

5.- Yeâu caàu Chaùnh Phuû ñeàn boài moät caùch xöùng ñaùng cho nhöõng keû bò cheát

oan voâ toäi vaø keû chuû möu gieát haïi phaûi ñeàn toäi ñuùng möùc.”

“Nhöõng ñieàu treân ñaây laø nhöõng nguyeän voïng toái thieåu vaø thieát tha nhaát cuûa toaøn theå taêng vaø tín ñoà Phaät giaùo trong caû nöôùc. Chuùng toâi saün saøng hy sinh cho ñeán khi naøo nhöõng nguyeän voïng hôïp lyù treân ñöôïc thöïc hieän.”

“Laøm taïi Hueá, Phaät lòch 2.507, ngaøy 10-5dl-1963.

Hoäi Chuû Toång Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam

Hoaø Thöôïng TÒNH KHIEÁT (kyù teân)

Hoäi Tröôûng Toång Trò Söï Thöôïng Toaï T. TRÍ QUANG (kyù teân)

Hoäi Tröôûng Ban Trò Söï, Tænh Hoäi Phaät Giaùo Thöøa Thieân

Thöôïng Toaï T. THIEÄN SIEÂU (kyù teân)

Trò Söï Tröôûng Toång Trò Söï Giaùo Hoäi Taêng Giaø Trung Phaàn

Thöôïng Toaï T. MAÄT NGUYEÄN (kyù teân)

Trò Söï Tröôûng Ban Trò Söï Giaùo Hoäi Taêng Giaø Thöøa Thieân

Thöôïng Toaï T. MAÄT HIEÅN (kyù teän)”

May maén thay, Söï hoûa thieâu cuûa Hoaø Thöôïng Thích Quaûng Ñöùc ngaøy 11.6.1963, vang ñoäng khaép theá giôùi laøm chaán ñoäng loøng ngöôøi vaø laøm xuùc ñoäng caû taâm hoàn ngöôøi Vieät Nam taïi mieàn nam Vieät Nam. Theo taøi lieäu cuûa Ñaïi ñöùc Thích Phaùp Nhö, Thö Vieän Hoa Sen, Chaùnh Phuû Hoa Kyø John F. Kennedy gia taêng söùc eùp baét buoäc Toång Thoáng Vieät Nam Coäng Hoøa phaûi tieáp tuïc thöông löôïng vaø hoaø giaûi vôùi phía Phaät Giaùo. Luùc 11giôø 30, ngaøy 11.6.1963, Ñaïi söù Hoa Kyø taïi Vieät Nam, oâng William Trueheart ñích thaân caûnh baùo Nguyeãn Ñình Thuaàn, thö kyù cuûa Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm, baûo raèng, “Tình hình hieän nay raát nhaïy caûm vaø ñaët hy voïng Toång Thoáng seõ sôùm ñaùp öùng nhöõng yeâu saùch cuûa giôùi Phaät Töû.”

Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm leân ñaøi phaùt thanh ñoïc baøi dieãn vaên traán an quaàn chuùng noùi raèng “OÂng raát lo ngaïi” veà tình hình Vieät Nam vaø khaån khoaûn keâu goïi “Ñoàng baøo haõy bình taâm”. Toång Thoáng cuõng thoâng baùo raèng tieán trình ñaøm phaùn giöõa Chaùnh Phuû vaø Phaät Giaùo ñang tieán trieån toát.

Ñoàng thôøi Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm ra lònh duøng maùy bay daân söï ñaëc bieät ra Hueá ñoùn Hoaø Thöôïng Thích Tònh Khieát, Thöôïng Toaï Thích Maät Nguyeän, Thöôïng Toaï Trích Trí Quang, Thöôïng Toaï Thích Thieän Minh, Thöôïng Toaï Thích Huyeàn Quang vaø Ñaïi Ñöùc Thích Ñöùc Taâm vaøo Saøi Goøn, ñeå tieán haønh thuû tuïc vaø nhaân söï cho Phaùi Ñoaøn UÛy Ban Lieân Phaùi ñi döï hoäi nghò cuøng UÛy Ban Lieân Boä taïi Hoäi Tröôøng Dieân Hoàng, Saøi Goøn.

A.- Thaønh Phaàn UÛy Ban Lieân Phaùi goàm coù:

1.- Thöôïng Toaï Thích Thieän Minh, Tröôûng Phaùi Ñoaøn;

2.- Thöôïng Toaï Thích Thieän Hoa,

3.- Thöôïng Toaï Thích Taâm Chaâu,

4.- Thöôïng Toaï Thícch Huyeàn Quang, Thö Kyù,

5.- Thöôïng Toïa Thích Ñöùc Nghieäp, phuï taù thö kyù.

B.- UÛy Ban Lieân Boä goàm coù:

1.- Nguyeãn Ngoïc Thô, Phoù Toång Thoáng kieâm Boä Tröôûng Kinh Teá, Tröôûng

Phaùi Ñoaøn,

2.- Nguyeãn Ñình Thuaàn, Boä Tröôûng Phuû Toång Thoáng, kieâm Boä Tröôûng Quoác

Phoøng,

3.- Buøi Vaên Löông, Boä Tröôûng Boä Noäi Vuï.

Hai UÛy Ban baét ñaàu hôïp thöông thuyeát vaøo ngaøy 14.6.1963 vaø keát thuùc ngaøy 16.6.1963. Luùc 2 giôø saùng, ngaøy 16.6.1963, keát quaû: Moät Baûn Thoâng Caùo Chung ra ñôøi. Baûn Thoâng Caùo Chung goàm coù:

1.- Quy ñònh theå thöùc treo côø Quoác Gia vaø côø Phaät Giaùo;

2.- Taùch caùc Hieäp Hoäi coù taùnh caùch Toân Giaùo ra khoûi Duï Soá 10;

3.- Cam keát khoâng traû thuø nhöõng ngöôøi tham gia cuoäc vaän ñoäng thöïc hieän 5

nguyeän voïng vaø ñieàu tra caùc cuoäc khieáu naïi cuûa Phaät Giaùo;

4.- Baûo ñaûm quyeàn töï do truyeàn giaùo vaø haønh ñaïo cuûa Phaät töû, vaø

5.- Tröøng phaït nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm trong vuï thaûm saùt taïi ñaøi phaùt thanh

Hueá cuøng boài thöôøng cho gia ñình caùc naïn nhaân.

Cuoái Baûn Thoâng Caùo Chung coù chöõ kyù khaùn duyeät cuûa Hoaø Thöôïng Hoäi Chuû Thích Tònh Khieát vaø cuûa Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm. Ñieàu hai cuûa Baûn Thoâng Caùo Chung chöùng minh raèng, cuoäc vaän ñoäng “Quyeàn Bình Ñaúng Toân Giaùo” cuûa Toång Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam ñöôïc thaønh coâng vieân maõn vaø Baûn Thoâng Caùo Chung naøy ñöôïc chuyeån dòch ra tieáng Anh, ñoàng thôøi gôûi ñeán caùc quoác gia treân theá giôûi ñeå boå bieán.

IV.- Chieán Dòch Nöôùc Luõ.

Sau Baûn Thoâng Caùo Chung cuûa UÛy Ban Lieân Phaùi vaø UÛy Ban Lieân Boä hoïp taïi Hoäi Tröôøng Dieân Hoàng, Saøi Goøn, Phaùp Naïn Phaät Giaùo vaãn tieáp tuïc buøng noã do ba ngöôøi chuû tröông: OÂng Ngoâ Ñình Thuïc, oâng Ngoâ Ñình Nhu vaø baø Traàn Leä Xuaân. Nguyeân vì Toång Giaùm Muïc Ngoâ Ñình Thuïc chính laø thuû laõnh cuûa Ñaûng Caàn Lao Nhaân Vò Duy Linh; oâng Ngoâ Ñình Nhu laø thuû laõnh löïc löôïng Thanh Nieân Coäng Hoaø; Löïc löôïng Thanh Nieân Coäng Hoaø, keå tuoåi töø 18 ñeán 55 döôùi söï chæ ñaïo cuûa oâng Ngoâ Ñình Nhu; coøn baø Traàn Leä Xuaân chính laø thuû laõnh löïc löôïng Phuï Nöõ Lieân Ñôùi; coøn Toång Thoángï Ngoâ Ñình Dieäm chæ laøm Toång Thoáng cuûa nhoùm boâ laõo ñoä tuoåi töø 55 trôû leân, theá thì cheá ñoä Vieät Nam Coäng Hoaø do Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm laõnh ñaïo chæ laø cheá ñoä buø nhìn, coù danh nghóa maø khoâng coù thöïc quyeàn; Ba vò thuû laõnh naøy lieân minh vôùi nhau taïo döïng caùc phong traøo keá tieáp lieân tuïc ñaøn aùp vaø tieâu dieät Phaät Giaùo nhaèm ñeå traû moái haän thuø maát chöùc Hoàng Y cuûa Ngoâ Ñình Thuïc.

Veà maët noåi, ngaøy 8.6.1963, Baø Traàn Leä Xuaân tuyeân boá veà vuï töï thieâu cuûa Hoaø Thöôïng Thích Quaûng Ñöùc nhö: “Haõy ñeå chuùng chaùy tieâu vaø chuùng ta seõ voã tay” (Let them burn and we’ll clap our hands) vaø noùi tieáp: “Ñoù chæ laø moùn ñoà nöôùng” (Barbecue), vaø tieáp: “Maø neáu Phaät Töû coù thieáu xaêng vaø hoäp queït thì toâi seõ cho” (New Yort Times, 25.8.1963, trang E).

Tieáp theo, ngaøy 26.6. 1963, Thuû Laõnh Ngoâ Ñình Nhu xöû duïng Löïc Löôïng Thanh Nieân Coäng Hoaø môû nhieàu chieán dòch ñaùnh phaù Phaät Giaùo qua nhieàu hình thöùc, naøo chuïp muõ, boâi loï, du khoáng, choáng ñoái, ñaøn aùp..v..v...

Vaøo ngaøy 23.7.1963, söû duïng löïc löôïng Thöông Pheá Binh, goàm 100 ngöôøi bieåu tình tröôùc chuøa Xaù Lôïi choáng phaù Phaät Giaùo. Ngoaøi ra coøn nhieàu phong traøo choáng phaù Phaät Giaùo khaùc, maø caùc tö lieäu ñeàu coù ghi laïi ñaày ñuû vaø muïc ñích ñeàu cuõng gioáng nhau maø ôû ñaây khoâng caàn phaûi keå ra.

Cuoái cuøng, chieán dòch Nöôùc Luõ do oâng Ngoâ Ñình Nhu chuû tröông nhaèm tieâu dieät toaøn boä caáp laõnh ñaïo phong traøo ñaáu tranh cuûa Phaät Giaùo, theo taøi lieäu Maät cuûa CIA, do Nguyeãn Khoa dòch trong Hoà Sô Maät 1963 ghi raèng: “Trong ñeâm 20 raïng ngaøy 21/8, oâng Nhu ra leänh cho Löïc Löôïng Ñaëc Bieät (cuûa Ñaïi Taù Leâ Quang Tung) vaø Caûnh Saùt Chieán Ñaáu

maëc quaân phuïc binh chuûng Nhaûy Duø (cuûa Giaùm Ñoác Caûnh Saùt Ñoâ Thaønh Traàn Vaên Tö) oà aït vaø hung baïo toång taán coâng caùc chuøa taïi Saøi Goøn. Keát quaû laø chaùnh quyeàn baét giam hôn 1,400 Taêng Ni vaø Phaät Töû.” (Xem Frus 1961-1963, Vieät Nam, Ñieän vaên 274, trang 613 vaø 614). Trong ñeâm 20.8.63, Chieán Dòch Nöôùc Luõ naøy chính Baø Traàn Leä Xuaân tröïc tieáp chæ huy. Keå töø ñaây, phong traøo ñaáu tranh baûo veä Phaät Giaùo cuûa UÛy Ban Lieân Phaùi bò giaûi taùn hoaøn toaøn, vì toaøn boä caáp laõnh ñaïo phong traøo ñeàu bò giam tuø taát caû.

V.- Phong Traøo Ñaáu Tranh Baûo Veä Phaät Giaùo.

Sau chieán dòch Nöôùc Luõ ngaøy 20. 8. 1963, Phong Traøo Ñaáu Tranh Baûo Veä Phaät Giaùo cuûa UÛy Ban Lieân Phaùi laõnh ñaïo, keà töø ñaây ñeàu bò khai töû hoaøn toaøn, khoâng coøn xuaát hieän treân caùc hoaït ñoäng ñaáu tranh vôùi danh nghóa UÛy Ban Lieân Phaùi nöõa.

Tieáp theo, caùc Phong Traøo Ñaáu Tranh Baûo Veä Phaät Giaùo ra ñôøi khoâng phaûi cuûa Phaät Giaùo chuû tröông vaø laõnh ñaïo, maø ôû ñaây chính laø cuûa Vuõ Vaên Maãu, Boä Tröôûng Ngoaïi Giao ñích thaân chæ ñaïo. Caùc phong traøo naøy coù taùnh caùch chaùnh trò, nhaèm laät ñoå cheá ñoä Ngoâ Ñình Dieäm, trong ñoù coù Löïc Löôïng Quoác Daân Ñaûn cuûa Nguyeãn Töôøng Tam, Löïc Löôïng Ñaûn Ñaïi Vieät cuûa Haø Thuùc Kyù..v..v...

Theo Hoà Sô Maät 1963 cuûa nhoùm Thieän Phaùp, trang 110, ghi raèng, ngaøy 21.8.1963, taát caû Sinh Vieân Trung Taâm Quoác Gia Kyõ Thuaät Phuù Thoï baõi khoaù;

Tieáp theo, ngaøy 22.8.1963, Giaùo sö Vuõ Vaên Maãu, Boä Tröôûng Boä Ngoaïi Giao töø chöùc vaø caïo ñaàu ñeå phaûn ñoái chaùnh saùch kyø thò Phaät Giaùo cuûa oâng Dieäm.

Keá tieáp cuøng ngaøy 22.8.1963, sau khi Baùc só Phaïm Bieåu Taâm, Khoa Tröôûng Y Khoa Saøi Goøn bò baét, sinh vieân Y Khoa lieân keát sinh vieân caùc tröôøng khaùc thaønh laäp Ban Chæ Ñaïo Sinh Vieân Lieân Khoa, vaø Ban Chæ Ñaïo naøy vaän ñoäng caùc tröôøng Ñaïi Hoïc vaø caùc tröôøng Trung Hoïc toaøn quoác baõi khoaù.

Sau ñoù, ngaøy 24.8.1963, Hoïc sinh caùc tröôøng coâng laäp nhö, Gia Long, Tröng Vöông, Voõ Tröôøng Toaûn, Chu Vaên An baõi khoaù.

Tieáp theo, ngaøy 25.8.1963, khoaûng 300 sinh vieân hoïc sinh bieåu tình taïi Coâng Tröôøng Dieân Hoàng; trong khi bieåu tình, Caûnh Saùt ñeán giaûi taùn vaø baén cheát nöõ sinh Quaùch Thò Trang, ñoàng thôøi baét khoaûng 200 ngöôøi.

Coøn nhieàu Phong Traøo bieåu tình khaùc lieân tieáp xuaát hieän cho ñeán ngaøy ñaûo chaùnh 11.11.1963, ôû ñaây khoâng caàn neâu ra, nguyeân vì nhöõng phong traøo naøy khoâng naèm trong chuû ñeà noùi treân.

VI.- Keát Luaän.

Coù theå khaúng ñònh raèng, yeáu toá taïo neân Phaùp Naïn cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam naêm 1963 khoâng phaûi laø vuï treo côø Phaät Giaùo trong muøa Phaät Ñaûn taïi Hueá, maø ôû ñaây chính laø vuï Chöùc Hoàng Y. Coøn vuï treo côø Phaät Giaùo trong muøa Phaät Ñaûn taïi Hueá naêm 1963 chæ laø khôûi ñieåm phong traøo ñaáu tranh baûo veä Phaät Giaùo vì Phaùp Naïn cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam maø khoâng phaûi vì vuï treo côø coù taùnh caùc cuïc boä.

Laäp tröôøng ñaáu tranh cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam laø Baát Baïo Ñoäng, nhaèm vaän ñoäng Quyeàn Bình Ñaúng Toân Giaùo. Ñöùng treân tinh thaàn Baát Baïo Ñoäng, cuoäc ñaáu tranh cuûa Phaät Giaùo Vieät Nam chuû tröông thuaàn tuùy toân giaùo, nhaèm baøy toû nguyeän voïng cuûa mình leân chaùnh phuû ñeå ñöôïc thoâng caûm chaáp nhaän, khoâng naèm trong chaùnh trò baïo ñoäng ñeå aâm möu laät ñoå chaùnh quyeàn. Maëc duø chaùnh quyeàn khoâng thoâng caûm, ra tay ñaøn aùp baét bôù giam caàm, nhöng phong traøo ñaáu tranh cuûa Phaät Giaùo vaãn nhaãn naïi, oân hoaø vaø chòu ñöïng.

Sau vuï Chieán Dòch Nöôùc Luõ taán coâng chuøa chieàn khaép toaøn quoác vaøo ngaøy 20 vaø 21.8.1963, Phong Traøo ñaáu Tranh Baát Baïo Ñoäng cuûa Phaät Giaùo laõnh ñaïo hoaøn toaøn ñeàu bò khai töû; caùc caáp laõnh ñaïo phong traøo ñeàu bò vaøo tuø, taát caû löïc löôïng ñaáu tranh ñeàu bò giaûi taùn.

Caùc Phong Traøo Ñaáu Tranh Baûo Veä Phaät Giaùo tieáp theo ra ñôøi sau chieán dòch Nöôùc Luõ ngaøy 21.8.1963, ñeàu hoaøn toaøn khoâng phaûi do Phaät Giaùo chuû tröông vaø ngöôøi caàm ñaàu chính laø Vuõ Vaên Maãu. Caùc Phong Traøo naøy môùi laø yeáu toá chaâm ngoøi cho söï laät ñoå cheá ñoä Ngoâ Ñình Dieäm naêm 1963. Ngaøy 11.11.1963, cheá ñoä Ngoâ Ñình Dieäm, ñeä Nhaát Coäng Hoaø bò ñaûo chaùnh ñeå chuyeån sanh neàn Ñeä Nhò Coäng Hoaø, taát caû ñeàu do caùc Phong Traøo cuûa Vuõ Vaên Maãu chaâm ngoøi. Coù moät soá

ngöôøi cho raèng, söï laät ñoå cheá ñoä Ngoâ Ñình Dieäm, Ñeä Nhaát Coäng Hoaø laø do Phaät Giaùo chuû tröông, ñieàu ñoù thaät laø phi lyù, coù taùnh caùch chuïp muõ, vu khoáng, khoâng coù caên cöù, nguyeân vì Phaät Giaùo laø ñaïo töø bi vaø trong tay khoâng coù taác saét.

Vieát xong ngaøy 16.8.2019

Taïi Chuøa Phaät Quang

Tg Thích Thaéng Hoan

MUÏC LUÏC

VAØO VEÀ: VAÁN ÑEÁ PHAÙP NAÏN PHAÄT GIAÙO NAÊM 1963

Trang

I.- Yeáu toá Taïo Neân Phaùp Naïn Naêm 1963............................................ 2

A.- Yeáu Toá Hoàng Y......................................................................... 3

B.- Yeáu Toá Côø Phaät Giaùo................................................................ 4

II.- Yeáu Toá Hoaø Thöôïng Quaûng Ñöùc Töï Thieâu...................................... 5

a.- Giaûi Cöùu Chuøa Töø Ñaøm.............................................................. 5

b.- Vaän Ñoäng Quyeàn Bình Ñaúng Toân Giaùo..................................... 7

IV.- Chieán Dòch Nöôùc Luõ.........................................................................10

V.- Phong Traøo Ñaáu Tranh Baûo Veä Phaät Giaùo.......................................11

VI.- Keát Luaän.......................................................................................... 12

NHÖÕNG TAØI LIEÄU THAM KHAÛO:

1.- Hoà Sô Maät 1963 cuûa nhoùm Thieän Phaùp,

2.- Phuø Ñoång 63, cuûa Hoaøng Nguyeân Nhaän,

3.- Vieät Nam Maùu Löûa Queâ Höông Toâi, cuûa Hoaøng Linh Ñoå Maäu

4.-Vuï Töï Thieâu cuûa Hoaø Thöôïng Thícch Quaûng Ñöùc, cuûa Hoaø Thöôïng Thích

Ñöùc Nghieäp,

5.- Hoaø Thöôïng Thích Quaûng Ñöùc – Baùch Khoa Toaøn Thö – Wikipedia,

6.- AÛnh Höôûng Cuoäc Töï Thieâu Cuûa Hoaø Thöôïng Thích Quaûng Ñöùc – Thích Phaùp

Nhö

7.- Nhöõng Nguyeân Nhaân Ñöa Tôùi Cuoäc Vaân Ñoäng Choáng Cheá Ñoä Ngoâ Ñình Dieäm

- Nguyeãn Lang,

8.- Baûn Chaát Vaên Hoaù Cuûa Cuoäc Ñaáu Tranh Phaät Giaùo Trong Phaùp Naïn 1963 –

Cao Huy Thuaàn.